نوع مقاله : ترجمه مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر تهران

2 دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 دانشگاه کویینزلند، بریزبن، استرالیا

چکیده

این گفته‌ی ویتروویوس که معماری آمیزه‌ی زیبایی، کارایی و استحکام است بستر نظریه‌ی معماری است. این سخن بیانیه‌ای دربارۀ ماهیت معماری است. من سخن ویتروویوس را دربارۀ آثار معماری می‌پذیرم و می‌پرسم که آیا راه مناسبی برای زیبا دانستن این آثار وجود دارد؟ اغلب فرض می‌کنیم زیبایی در معماری مسئلۀ سبک بصری شکلی است، و هیچ نسبتی با کارایی و استحکام ندارد. بسیار معمول است که یک بنای روزآمد را، حتی اگر ناکارآمد و غیرعملی باشد، زیبا بخوانند. ممکن است یک بنا لزوماً بنای خوبی نباشد، اما به هر حال زیبا محسوب شود. بر عکس، معمولاً بنایی بسیار کارآمد را، اگر از نظر ظاهری چشم‌گیر نباشد زیبا نمی‌دانند. موضع من با این اصول پذیرفته‌شده تفاوت دارد. به نظر من می‌توان بنایی مانند ساختمان شماره ۲۰ دانشگاه ام.آی.تی را که ظاهری عادی دارد و واقعاً عملکردیست زیبا دانست. (تصویر ۱) افزون بر این، فکر می‌کنم می‌توان نسبت به زیبایی بنایی که با وجود ظاهر شاخص، کارکرد ناموفقی دارد نظر مثبتی نداشت. در این مقاله من از نظریۀ «زیبایی وابستۀ» امانوئل کانت به منزلۀ الگویی برای داوری زیبایی در بناهایی که با وجود ظاهر معمولی‌شان، نمونه‌های شاخص بناهای عملکردی محسوب می‌شوند بهره خواهم گرفت. نظریۀ کانت از این جهت مفید است که اجازه می‌دهد هم کارایی و هم استحکام را در داوری زیبایی لحاظ کنیم. نظریۀ کانت علاوه بر آنکه الگویی برای داوری زیبایی در بناهای عملکردیست، این نکته را نیز روشن می‌کند که چرا ممکن است بنایی به ظاهر زیبا، اما ناکارآمد را مثبت ارزیابی نکنیم.